Osteoartrit (kireçlenme) ağırlık taşıyan eklemlerin yaşlanmaya bağlı olarak yozlaşmasıdır. Kireçlenme kıkırdaktan başlar, kıkırdak altındaki kemiği, eklem kapsülünü ve eklem çevresindeki bağları etkiler. Ağrıdan dolayı kullanılamayan kaslarda incelmeler ve sertleşmeler olur. Zamanla eklem hareketleri kısıtlanır ve kireçlenme ilerledikçe bacaklar eğrilmeye başlar. Diz vücudun en fazla ağırlık taşıyan ve dolayısıyla kireçlenmeden en fazla etkilenen eklemlerinden biridir.

Gonartroz, orta ve ileri yaşlarda görülür. 50 yaşın üzerinde kadınlarda daha sıktır.Hastalık daha erken yaşlarda da görülebilir. Hastalar genellikle kiloludurlar. Geçirilmiş eklem ameliyatları, travmalar, spor yaralanmaları, iltihaplı romatizmalar, doğuştan gelen bazı bozukluklar sebepler arasındadır.
Kireçlenmede hastalar öncelikle ağrıdan yakınırlar. Ağrı başlangıçta uzun süre ayakta kalındığında, yürüyüş sonrası başlar, dinlenince ve basit ağrı kesicilerle geçer. Zamanla ağrı daha kısa aktivitelerle başlar ve daha uzun sürer. Basit ağrı kesiciler yetmemeye başlar. Daha da ilerlediğinde ağrı sürekli bir hal alır ve ilaçlar ile kontrol edilemez. Hastaların hayat standardı düşer. Hastalar önce uzun yürüyüşler gibi aktivitelerini azaltır. Zamanla evden çıkmakta zorlanmaya başlar. En ileri evrelerde hastalar zorunlu ihtiyaçlarını bile güçlükle giderirler.
Dizde kireçlenme diz kapağı kemiğinin altına veya ana eklemde (uyluk kemiği ile kaval kemiği arasındaki eklem) veya her ikisinde de olabilir. Diz kapağı altındaki kireçlenmeleri belirgin hastalarda düz yolda yürürken yakınmalar nispeten daha azken; merdiven inip çıkarken, çömelip kalkarken daha belirgindir. Ana eklem sorunlarında ağrı ayakta kalındığında ve yürüyüş sırasında belirgindir.
Kireçlenme ilerleyici bir hastalıktır. Yakınmalar zaman zaman azalır veya geçerse de yıllar içinde artacaktır.
Kireçlenme tanısı doktorunuz tarafından şikayetleriniz, ayakta çekilen diz röntgenleri, diz kapağı röntgenleri ile konulur. Erken dönemlerde  MR incelemeleri de yararlıdır. Hastaların şikayetleri ile röntgen bulguları her zaman uyuşmayabilir. Bazen röntgenleri çok kötü olan hastaların şikayetleri az iken, çok şiddetli ağrıları olan hastalarda röntgenler nispeten iyi olabilir.

KİREÇLENMEDE TEDAVİ
Kireçlenmede tedavi radyolojik bulgulara değil şikayetlere yönelik planlanmalıdır. Hastanın ağrısını geçiren ve hayat standardını düzelten en basit tedavi, en doğru tedavidir denilebilir.

Başlıca uygulanan tedaviler;

1- KİLO KONTOLÜ

Hastaların ideal kilolarına inmesi dize binen yükleri azalttığı için hastalığın ilerlemesini azaltır ve de uygulanan tedavinin etkinliğini arttırır. Diyetisyen rehberliğinde kilo verilmesi uygundur. Uygulanan diyetlerde uzun sürede yavaş kilo verilmesi önerilmektedir.

2- EGZERSİZ VE YÜRÜYÜŞ;

Kireçlenmesi olan hastalar yürüyüş yapabilir. Bu konuda kimi doktorlar yasak uygularken kimi doktorlar yürüyüş önermekte ve hastaların kafaları karışmaktadır. Burada en önemli kriter ağrıdır. Yürüyüş sırasında ve sonrasında ağrı yapmayan mesafeleri her gün yürüyebilirsiniz. Ağrınız oluyorsa da kesinlikle zorlamayınız.

3- AĞRI KESİCİ İLAÇ KULLANIMI;

İlaç olarak ağrı kesiciler ilk tercihlerdir. Parasetamol, aspirin gibi basit ağrı kesiciler başlangıçta son derece etkilidir. Romatizma ilaçları ( NSAİİ) iyi bir seçenektir ve birçok aşamada hastanın ağrılarını kontrol eder. Bu ilaçların mide üzerindeki yan etkileri uzun süreli kullanımda sorun çıkarabilir.

4- KAPLICA VE SICAK TEDAVİLERİ;

Dizde şişme belirgin değilse kireçlenmeleri olan hastalar kaplıcalardan ve sıcak uygulamadan yarar görürler. Dizde şişme veya dahili problemleri (kalp-damar hastalıkları, yüksek tansiyon vb.) olan hastalarda kaplıca ve sıcak uygulaması uygun olmayabilir. Bu gibi durumlarda doktorunuza, öncelikle FTR uzmanına danışınız.

5- GLUKOZAMİN VE KONDROİTİN PREPARATLARI

Son zamanlarda kıkırdak aşınmasına bağlı eklem sorunlarında diyet destekleri oldukça popüler olmuştur. Glukozamin vücutta doğal olarak bulunmaktadır ve eklem kıkırdağının biçimlenmesini ve onarımını uyarır. Kondroitin sülfat da benzer biçimde vücutta bulunan ve eklem kıkırdağı oluşumunu durduran enzimleri azaltan bir maddedir. Son zamanlarda bu aktif maddeleri içeren ürünler yaygın olarak satılmaya başlanmıştır

6- EKLEM İÇİ KAYGANLAŞTIRICI SIVI ENJEKSİYONLARI

Diz eklemine enjeksiyon yaparak kapı menteşesini yağlamaya benzer bir etki elde etmek hedeflenir. İşlem hyoluronik asit preparatlarının eklem içine enjekte edilmesinden ibarettir. Hyoluronik asit doğal olarak eklem sıvısında bulunur ve  eklemi oluşturan kemiklerin yumuşak bir biçimde diğeri üzerinden kaymasını ve eklem yük aktarımı sırasında şok emilimini sağlar.
Eklem içi kayganlaştırıcı sıvı enjeksiyonları ile bazı hastalarda ilaç ve fizik tedavi ile giderilemeyen ağrıları gidermek mümkün olmaktadır.
Diz eklem sıvısında artış varsa hyoluronik asit enjeksiyonu öncesi artmış sıvı alınmalıdır. Enjeksiyon Sonrası Kısa dönemdeki etkiler :

- Hiyoluronik asit çok hızlı bir ağrı kesici etkiye sahip değildir.

- Enjeksiyon sonrası ağrı, sıcaklık artışı, hafif şişme gibi lokal reaksiyon bulguları görülebilir. Bu bulgular genellikle uzun sürmez ve soğuk uygulamasına iyi cevap verir.

- Enjeksiyon sonrası ilk 48 saat dize fazla yüklenmekten, örneğin uzun süre ayakta durmaktan, koşmaktan ve ağır kaldırmaktan kaçınılmalıdır. 

Enjeksiyon Sonrası Uzun dönemdeki etkiler

- Enjeksiyondan bir süre geçtikten sonra diz ağrısında bir azalma olur.

- Hiyoluronik asit ödem giderici ve ağrı kesici olarak etki ettiği gibi vücudun kendi üretimini de uyarır.

- Etki ortalama 6-9 aya kadar etki edebilir.

Bu yöntem herkeste işe yaramayabilir. Enjeksiyon tedavisi diğer yöntemlerin işe yaramadığında ve gerekli cerrahiyi geciktirmek için kullanılmalıdır. Bu konu hakkında doktorunuzla konuşmak gerekmektedir.

7- EKLEM İÇİ KORTİZON ENJEKSİYONU

Dizde şişlik olan durumlarda en fazla 2-3 kez eklem içi kortizon uygulaması şişliğin ve ağrının kontrolünü sağlayabilir. İleri kireçlenmelerde yine en fazla 2-3 kez uygulanan kortizon hastaların ağrılarını geçici süre kontrol edebilir.

Hafif-orta kireçlenmelerde kortizon uygulaması kireçlenmenin ilerlemesini hızlandırır. Yine 3 den fazla kortizon uygulaması dizde lokal kemik erimesine neden olur. Bu nedenle hangi gerekçe ile olursa olsun 3’ten fazla kortizon uygulanmasının önerilmez.

8-FİZİK TEDAVİ VE REHABİLTASYON

Fizik tedavi ve rehabilitasyon kireçlenmelerin başlangıç evrelerinde ve özellikle de diz kapağı altındaki kireçlenmelerde çok etkili olabilir. İlerleyen aşamalarda ise fizik tedavi etkisi azalır. Bazen çok uzun süreli fizik tedavi uygulamaları önerilmektedir.

9-KİREÇLENMELERDE ARTROSKOPİK CERRAHİ

Dizde hafif-orta kireçlenmelerde ,özellikle de diz kapağı altındaki kireçlenmelerde ön diz ağrılarında artroskopik cerrahi ile çok iyi sonuçlar alınmaktadır.

Artroskopik cerrahi de eklem içine küçük bir delikten bir kamera yerleştirilerek görüntü monitöre aktarılır. Sonrasında da cerrah yine küçük bir delikten eklem içine sokulan değişik cerrahi aletlerle monitörden izleyerek operasyonu gerçekleştirir. Artroskopik cerrahide kullanılan cerrahi aletler kalem ucu büyüklüğündedir. Diz artroskobik cerrahisi yarım santimlik 2 küçük delik açılarak gerçekleştirilir.

Bir diz kireçlenmesinde hastanın artroskopik cerrahisinden yararlanıp yararlanmayacağı kesinlikle cevaplanması zor bir sorudur. Burada ayakta çekilen diz röntgenleri çok yararlıdır. Dizin iç yarısında daralma yok veya çok hafif ise hastaların artroskopiden yararlanabileceği söylenebilir. Dizde daralmanın az olmasına rağmen kıkırdağın ileri hasar görmüş durumlarında hastanın ağrısı geçmeyebilir. Kıkırdağın durumu hakkında MR ipuçları verse de kesin durum tespiti ancak artroskopi sırasında yapılabilir.

Yine de hastaların kesinlikle bilmesi gereken en önemli konu kireçlenmelerde artroskopi hastaların yakınmalarını geçici olarak tedavi etmek için yapılır ve sonuç hakkında garanti verilemez. İleri yaşlarda artroskopi sonrası tamamen ağrısız 10 yıl geçiren hastalar olduğu gibi genç yaşlarda artroskopiden yarar görmeyen hastalarda vardır. Kireçlenmelerde artroskopik cerrahi ile diz içindeki hasarlı kıkırdağın, yırtık menisküslerin temizlenip düzeltilmesi yapılır. Sık kullanılan ve kıkırdak-menisküs düzensizliklerini tıraşlanarak düzeltmeye dayanan bir yöntemdir. Sadece yüzeylerin düzeltilmesi ile sürtünmeyi, aşınmayı ve ağrıyı azaltmak amaçlanır. Kolay bir teknik olmakla birlikte çok nazik yapılması gereken bir işlemdir. Fazlası aşırı kıkırdak kaybı ile daha fazla probleme neden olabilir.

Hastalar bir gün hastanede tutulmakta ve sonrasında evlerine yollanmaktadır. Ameliyat sonrası ağrı olmamaktadır. Ameliyattan hemen sonra hasta koltuk değneği kullanmadan bacağına yük vererek yürüyebilmekte, merdiven inip çıkabilmektedir. 3 gün soğuk uygulaması ve ev istirahati sonrası hastalar, 10–20 günde günlük işlerine geri dönebilmektedir. Hastalar yürüyüşe 4–6 haftada başlayabilmekte ve spora 2-3. ay sonunda dönmektedirler. Dizde şişme bazen 3 aya kadar devam etmekte, fakat günlük aktiviteleri çok fazla etkilememektedir.

10-KEMİK DÜZELTME AMELİYATLARI

Genç ve dizin iç yarısının daraldığı dış yarısının ise sağlıklı olduğu durumlarda yapılır. Kaval kemiğine yapılan bir açı değiştirme operasyonu bacağın yönü dışarı doğru değiştirilir. Böylece yürüme anında ağırlık içten dışa aktarılarak hastanın dizin sağlam dış yarısını kullanması sağlanır. Bu operasyon sonrası hastaların büyük kısmında 5-10 yıl rahat bir yaşam sağlanabilmektedir. Bu ameliyattan sonra yaklaşık 45 gün ameliyatlı tarafa basılmaması önerilir.

Açık yapılan bir operasyondur. Kemiğe yapılacak tespit yöntemine göre operasyon sonrası takip belirlenir11-DİZ PROTEZİ

Dizde diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyen kireçlenmeler diz protezi ile tedavi edilir. Protez denince dizde eklem yapan üç kemiğin eklem yüzeylerinin kesilerek çıkarılması ve bu yüzeylerin metal ve plastik parçalar ile kaplanmasıdır.

Protez ilaç, diz içi enjeksiyon ve fizik tedaviye cevap vermeyen kireçlenmelerde diz artroskopisinden ve yönlendirme ameliyatlarından yarar görmeyeceği düşünülen ya da daha önce bu operasyonları geçirdikten sonra yakınmaları tekrarlayan hastalarda iyi bir seçenektir. Yukarıdaki alternatif tedavilere cevap yok ve diz sorunları hastanın hayat standardını bozuyorsa diz protezi gereklidir denebilir. Günümüzde protez ömrünün 20-25 yıla uzadığı düşünülürse yapım yaşı yerine hayat standardı kavramı daha önemli hale gelmiştir. Yine de 55 yaş altındaki kişilerde diğer tedavi yöntemleri sonuna kadar denenmelidir. 55-65 yaşları arası diğer tedavi yöntemleri avantajlı olabilir. 65 yaş üzeri hastalarda rahatlıkla uygulanabilir.

En sık soru protez yapım yaşının kaç olduğu ve protezin ne kadar ömrü olduğudur. Burada hastanın kişisel özellikleri; yaş, cinsiyet, ağırlık ve hareket seviyesi belirleyicidir. 65 yaş üzeri, kadın, 70 kg altı ve az hareketli kişilerde protezin ömrün kalan kısmında idare edebileceği söylenebilir. Genel olarak diz protezi modern teknikler kullanılarak, iyi ellerde, iyi protezler kullanılarak yapıldığında tahminen 20-25 yıl ağrısız ve diz fonksiyonlarının tam olduğu bir yaşam süresi elde edilir.
Normal bir dizde dört adet bağ, dizin kemiklerinin birbiri ile bağlantısını ve koordinasyonunu sağlar. Kireçlenmiş bir dizde bu bağların yapıları bozulabilir. Diz protezi uygulamalarında bu bağlardan bazıları eklem yüzeyleri ile birlikte kaldırılır ve yeni yapma yüzeyler ile değiştirilir.
Bugün diz protezlerinin büyük çoğunluğu çimentolu olarak yapılmaktadır. Çimentolu protezlerin uyumu mükemmel olup 25 yıl kadar dayanabilmektedir. Bu süreyi hastanın kilosu, genel sağlık koşulları, aktivite düzeyi arttırıp, azaltabilmektedir. Çimentonun avantajı gerek kemikle protezi birbirine bağlayan bir yapı olması gerekse katı bir maddenin ortama kattığı biyomekanik güçtür. 
Sonuç olarak diz protezi cerrahisi bugün için dizin biyomekaniğini düzenlemede etkili bir tedavi yöntemidir.

 Diz Protezi Yapılan Hastaların Ameliyat Sonrası Günlük Yaşama Dönüşü:

Hastaların operasyonun ertesi günü yürümelerine, 2. gün klozetli tuvalete oturmalarına izin verilir. Dikişler ortalama 15 günde alınır ve sonrasında banyoya izin verilir. Hasta operasyonun ertesi gününden itibaren diz bükme ve adale güçlendirme egzersizlerine başlanır. Bu egzersizler diz fonksiyonlarının tamamen kazanılmasına kadar devam eder. Genellikle 6. haftada tüm diz fonksiyonları geri döner. Dizde şişlik ve protezin varlığını hastalar 3–6 ay hissedebilirlerse de yürüme ilk haftadan sonra ağrısızdır.

OPERASYONA KARAR VEREN HASTALARA UYARILAR !
Operasyon sırasında ve sonrasında erken dönem olası komplikasyonlar;
Enfeksiyon ; İyi ameliyathane koşullarında protez operasyonlarında enfeksiyon oranı % 2 civarındadır. Enfeksiyon olursa yeniden bir operasyonla eklemin yıkanması gerekebilir. İleri enfeksiyonlarda operasyonda konulmuş olan protezin çıkarılması gerekebilir. Bu durumda 6-12 hafta antibiotik kullanımı sonrası yeniden protez konabilir.
Enfeksiyon olmaması için anestezi sırasında damardan antibiotik verilmektedir. Antibiotik kullanımına ameliyat sonrası da devam edilmektedir. Ayrıca kullanılan aletlerin sterilizasyonuna çok dikkat edilmektedir.
Derin ven trombozu ( toplar damarlarda kan pıhtılaşması) ; Bu komplikasyon %5 in altındadır. Genellikle 3. günden sonra görülme olasılığı başlar, 6-10. günler en fazla görülür. Ancak nadiren de olsa operasyondan aylar sonra da görülebilmektedir. Derin ven trombozlarınının da % 5-10 kadarı (yani tüm hastaların 10 binde 5-10’u ) pıhtının koparak akciğere veya beyine gitmesiyle hayati risk yaratabilir.
Derin ven trombozundan korunmak için kan sulandırıcı ilaçlar, operasyon sonrası antiembolik çoraplar (varis çorabı ) giydirilmesi, yatak içi egzersizler ve erken ayağa kaldırarak yük verme riskleri azaltmaktadır. Eğer hastalarda ek risk faktörleri varsa bu uygulamalar daha da uzatılmaktadır.
Teknik hatalar ; Protez ameliyatları teknik olarak son derece komplike operasyonlardır. Bu nedenle teknik hatalara bağlı komplikasyon olasılığı her zaman ve her yerde olabilmektedir. İyi ellerde teknik hatalara bağlı komplikasyonların riskleri çok azalmakta ve sonuca etki eden teknik hatalar çok nadiren oluşmaktadır.
Diz Protezi Ameliyatı ve Ameliyat Sonrası Süreç;
Hastalar ameliyathaneye alındıktan sonra önce uyutulmakta veya belden uyuşturulmaktadır, steril ortam için ilgili bacak silinmekte ve örtülmekte sonrasında ameliyat sistemleri kurulmaktadır. Bu ortalama 40 dakika bir zaman gerektirmektedir. Ameliyatın deneyimli ellerdeki normal süresi 2 saat civarındadır. Ameliyat sonrası hastalar 30 dakika -1 saat arasında ayılma odasında bekletilmekte ve sonra da odalarına alınmaktadır. Dahili sorunları olan veya çok yaşlı hastalarda zaman zaman yoğun bakım ihtiyacı olabilir.
Hastalar odalarına alındıktan sonra 2 saat içinde tamamen uyanık hale gelmektedir. Ağrı, ağrı kesicilerle tamamen kontrol edilebilmektedir. Hastaların dizinde) içeride biriken kanı boşaltmak için dren, elastik bandaj, bacağa giydirilmiş antiembolik (varis)çorap bulunur. 5-6 saat sonra hastalara yemek verilir. Ertesi gün hastalara bir yürüteç yardımıyla kalkmalarına izin verilir. Ayağa kalkmadan önce 5 dakika kadar oturarak başın dönmediğinden emin olunmalı, baş dönerse uzanarak 1 saat sonra ayağa kalkma yeniden denenmelidir.
Hastanede (genelde) 5-7 gün kalacaksınız. 2. gün fizyoterapist gelerek size yatakta yapmaya başlayacağınız egzersizleri gösterecek veya CPM denen dizinize hareket verecek bir alet bağlayacaktır. Bu elektrik motorlu bir alettir ve fizyoterapistinizin göstereceği biçimde kumandayı kullanarak 2 saat diz hareket açısını 30 dereceden başlayarak arttıracaksınız. 2 saat sonunda 2 saat ara verilecek ve tekrar başlanacaktır. 2-3. gün sonunda diziniz 90-100 derece bükülüyor olacaktır. Dreniniz 2. veya 3. gün çekilecek ve pansuman yapılacaktır. Hastanede kaldığınız sürece dizinize soğuk uygulama yapılacaktır. İlk 2 gece 38 civarında ateşiniz olabilir, enfeksiyon anlamına gelmez. Enfeksiyon bulguları 3. günde başlar.
Eve döndükten operasyon sonrası 10. gün sonuna kadar bacağınızı uzatarak yatabilir veya oturabilirsiniz. Bu sırada buz uygulamaya devam etmelisiniz. Yemek için ayağınızı yere koyarak oturabilir ve ihtiyaçlarınız için yürüteç aracılığı ile dilediğiniz kadar kalkıp yürüyebilirsiniz. Bu dönemde dizinizdeki bandajı ve çorabı kesinlikle çıkarmayınız. Bandajı çıkarmanız dizinizin içinde kanama ve şişmeye neden olabilir. Egzersizlerinizi aksatmadan her gün fizyoterapistinizin tarif ettiği şekilde yapınız. Bu sırada kan sulandırıcı ilacınızı kullanmayı aksatmayınız ve ağrınız olursa ağrı kesicinizi alınız. Dikkat; ateşiniz 38 derece üzerine çıkar, dizinizde, bacakta ağrı-ayak parmaklarınızda şişme olursa doktorunuza derhal ulaşınız.
15. gün yaranız doktorunuz tarafından görülecektir ve uygunsa dikişleriniz alınır. Dikiş alındıktan sonra fizik tedavi başlanır. Fizik tedaviniz genellikle haftada 3 gün olmak üzere 3. ayın sonuna kadar devam edecektir. Fizik tedavi operasyon gibi deneyimli fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır. Sonuçta kaliteli fizik tedavi, başarılı sonuçlar için en etkili faktörlerden biridir.
3.hafta sonunda yürütecinizi bırakıp bir bastona geçebilirsiniz. Bastonu sağlam tarafınızda kullanmalısınız. İki taraflı operasyon olmuşsanız, yürüteci 6. haftaya kadar kullanabilirsiniz. 6-12 hafta içinde bastonunuzu tamamen bırakabiliriniz. Kendinizi güvende hissediyorsanız uzun süreler baston kullanabilirsiniz. 8. haftadan sonra daha aktif olabilirsiniz, araba kullanabilirsiniz.